เถาวัลย์เปรียง ชื่อสามัญ Jewel Vine[1],[3],[6]
เถาวัลย์เปรียง ชื่อวิทยาศาสตร์ Derris scandens Benth. หรือ Derris scandens (Roxb.) Benth. จัดอยู่ในวงศ์ LEGUMINOSAE (FABACEAE) และอยู่ในวงศืย่อย PAPILIONACEAE[1],[3],[6]
สมุนไพรเถาวัลย์เปรียง ยังมีชื่อท้องถิ่นอื่นๆ อีกว่า เครือตาปลา เครือไหล (เชียงใหม่), เครือตับปลา (เลย), เถาตาปลา เครือเขาหนัง ย่านเหมาะ (นครราชสีมา), พานไสน (ชุมพร), เครือตาป่า เครือตับปลา เครือเขาหนัง เครือตาปลาโคก (หากเกิดบนบก) เครือตาปลาน้ำ (หากเกิดในที่ลุ่ม) (ภาคอีสาน), เถาวัลย์เปรียงขาว เถาวัลย์เปรียงแดง (ภาคกลาง),ย่านเหมาะ ย่านเมราะ (ภาคใต้) เป็นต้น[1],[4],[5],[6],[11]
ลักษณะภายนอกของเครื่องยา:
เถาแก่ ไม้เนื้อแข้ง เปลือกสีน้ำตาลเข้มอมดำ เปลือกเถาเรียบ เหนียว เถาใหญ่มักจะบิด เนื้อไม้สีออกน้ำตาลอ่อนๆ มีวงสีน้ำตาลไหม้ เนื้อไม้ รสเฝื่อน เอียน
เถาวัลย์เปรียง ชื่อวิทยาศาสตร์ Derris scandens Benth. หรือ Derris scandens (Roxb.) Benth. จัดอยู่ในวงศ์ LEGUMINOSAE (FABACEAE) และอยู่ในวงศืย่อย PAPILIONACEAE[1],[3],[6]
สมุนไพรเถาวัลย์เปรียง ยังมีชื่อท้องถิ่นอื่นๆ อีกว่า เครือตาปลา เครือไหล (เชียงใหม่), เครือตับปลา (เลย), เถาตาปลา เครือเขาหนัง ย่านเหมาะ (นครราชสีมา), พานไสน (ชุมพร), เครือตาป่า เครือตับปลา เครือเขาหนัง เครือตาปลาโคก (หากเกิดบนบก) เครือตาปลาน้ำ (หากเกิดในที่ลุ่ม) (ภาคอีสาน), เถาวัลย์เปรียงขาว เถาวัลย์เปรียงแดง (ภาคกลาง),ย่านเหมาะ ย่านเมราะ (ภาคใต้) เป็นต้น[1],[4],[5],[6],[11]
ลักษณะภายนอกของเครื่องยา:
เถาแก่ ไม้เนื้อแข้ง เปลือกสีน้ำตาลเข้มอมดำ เปลือกเถาเรียบ เหนียว เถาใหญ่มักจะบิด เนื้อไม้สีออกน้ำตาลอ่อนๆ มีวงสีน้ำตาลไหม้ เนื้อไม้ รสเฝื่อน เอียน
สรรพคุณของเถาวัลย์เปรียง
- เถาใช้ต้มรับประทานเป็นยาถ่ายกระษัย แก้กระษัย (เถา)[1],[2],[4],[5]
- รากมีรสเฝื่อนเมา ใช้เป็นยาอายุวัฒนะ (ราก)[1],[2],[4] ใช้เป็นส่วนประกอบของยาอายุวัฒนะ เพื่อช่วยทำให้ร่างกายแข็งแรง[12]
- ตำรับยาไทยใช้รากเป็นยารักษาอาการไข้ (ราก)[4]
- ช่วยแก้หวัด แก้ไอ (เถา)[3],[4],[5]
- เถาใช้ต้มรับประทานเป็นยาถ่ายเสมหะลงสู่ทวารหนัก แก้เสมหะพิการ โดยไม่ทำให้ถ่ายอุจจาระจึงเหมาะสำหรับผู้ที่เป็นโรคบิด โรคหวัด โรคไอ และใช้ได้ดีในเด็ก (เถา)[1],[2],[4],[11]
- ช่วยแก้บิด (เถา)[3],[4],[5]
- เถามีรสเฝื่อนเอียน ใช้ต้มรับประทานเป็นยาขับปัสสาวะ แก้ปัสสาวะผิดปกติ แก้ปัสสาวะกระปริบกะปรอย ส่วนรากมีรสเฝื่อนเอียนมีสรรพคุณเป็นยาขับปัสสาวะเช่นกัน (เถา,ราก)[1],[2],[3],[4],[14] และยังมีข้อมูลระบุว่าการใช้สมุนไพรชนิดนี้จะทำให้ปัสสาวะได้บ่อยกว่าปกติ จึงอาจเป็นประโยชน์ต่อผู้ป่วยที่เป็นโรคต่อมลูกหมากโตด้วย[14]
- เถาใช้ดองกับเหล้าเป็นยาขับระดูของสตรี (เถา)[8],[12]
- คนโบราณจะนิยมใช้เถาของเถาวัลย์เปรียงเพื่อเป็นยารักษาอาการตกขาวของสตรี (อาการตกขาวชนิดที่ไม่มีกลิ่น ไม่มีอาการคัน ไม่เปลี่ยนเป็นสีเขียว) (เถา)[14]
- เถามีสรรพคุณในการบีบมดลูก (เถา)[8]
- ช่วยขับโลหิตเสียของสตรี ด้วยการใช้เถาวัลย์เปรียงทั้งห้าแบบสดๆ นำมาต้มกับน้ำ แล้วนำน้ำที่ได้มาใช้ดื่มต่างน้ำ (ทั้งห้า)[6]
- ช่วยทำให้มดลูกเข้าอู่ ด้วยการใช้เถาสดนำมาทุบให้ยุ่ย แล้ววางทาบลงบนหน้าท้อง แล้วนำหม้อเกลือที่ร้อนมานาบลงไปบนเถาวัลย์เปรียง จะช่วยทำให้มดลูกเข้าอู่ได้เร็วขึ้น (เถา)[6]
- บางตำรากล่าวว่าเถามีสรรพคุณเป็นยาบำรุงกำลัง ทำให้มีกำลังดีแข็งแรงสู้ไม่ถอย (เถา)[5]
- เถามีรสเฝื่อนเอียดใช้ต้มรับประทานเป็นยาถ่ายเส้น ทำให้เส้นเอ็นอ่อนและหย่อนดี ช่วยรักษาเส้นเอ็นขอด เส้นเอ็นพิการ แก้อาการปวด ปวดเมื่อย ปวดหลัง ปวดเอว ปวดข้อ ข้ออักเสบ ช่วยรักษาโรคข้อเข่าเสื่อม แก้อาการอักเสบของกล้ามเนื้อ หรือจะใช้เถานำมาหั่นตากแห้งคั่วชงน้ำกินต่างน้ำชาเป็นยาทำให้เส้นหย่อน แก้อาการเมื่อยขบตามร่างกาย แก้อาการปวดเมื่อย แก้เหน็บชา (เถา)[1],[2],[3],[4],[5],[10]
- มีการใช้เถาเพื่อรักษาโรคอัมพฤกษ์และกระดูกหัก โดยการนำเถามาตำให้เป็นผงผสมกับน้ำมันมะพร้าวหรือน้ำมันหัวครำ แล้วใช้เป็นยาทานวดบริเวณที่เป็นทุกวันจนหาย (เถา)[8]